Najwcześniej zakwitają gatunki, u których pąki kwiatowe formują się latem i zimują na pędach. Niekiedy już w styczniu mogą rozwinąć się oryginalne kwiaty oczarów (Hamamelis). Posiadają one charakterystyczne, bardzo wąskie, fantazyjnie poskręcane płatki, sprawiające niezwykłe wrażenie. W produkcji szkółkarskiej i sprzedaży najczęściej znajdują się obficie kwitnące odmiany oczaru pośredniego (H. ×intermedia). Krzewy te osiągają do 3–4 m wysokości i szerokości. Różnią się barwą kwiatów. U odmian ’Arnold Promise’, ’Pallida’ i ’Westerstede’ są one żółte, u ’Diane’ i ’Feuerzauber’ – czerwonawe, a u ’Jelena’ i ’Orange Beauty’ – jasnopomarańczowe. Równie wcześnie potrafi zakwitać kalina wonna (Viburnum farreri), jej różowe, później białe kwiaty, zebrane są w wiechy o długości do 5 cm. Zazwyczaj jednak termin kwitnienia przypada na koniec marca lub w kwietniu. Kalina ta dorasta do 2–3 m wysokości. Do małych ogrodów można też wybrać karłową odmianę Nanum. Podobnym gatunkiem jest kalina bodnantska (V. ×bodnantense), spotykana u nas w odmianach, np. ’Dawn’ i ’Charles Lamont’. Różowe, pachnące i nektarodajne kwiaty są również atutem wawrzynka wilczełyko (Daphne mezereum). W sprzedaży dostępna jest też odmiana Alba o kwiatach białych i ’Rubra’ – o kwiatach ciemnoróżowych. Od lutego aż do kwietnia żółte kwiaty średnicy ok. 2 cm, przypominające nieco kwiaty forsycji, dekorują długie, zielone pędy jaśminu nagokwiatowego (Jasminum nudiflorum).

Marcowe i kwietniowe damy

W marcu wyraźnie widoczne stają się leszczyny (Corylus). Liczne kotki męskie mają w czasie kwitnienia po kilka centymetrów długości (żeńskie kwiaty prawie w całości pozostają schowane w pąkach, a wiosną na zewnątrz wystają tylko różowe znamiona słupków). Cieplejsze marcowe dni budzą do życia wierzbę iwę (Salix caprea). Duże, srebrzyste kotki pokrywają pędy m.in. jej odmian o przewisających pędach ’Kilmarnock’ i ’Curly Locks’ (pędy tej drugiej są dodatkowo poskręcane). Obie rośliny są szczepione na pniu. Pod koniec miesiąca uwagę zwracają żółte kwiaty derenia jadalnego (Cornus mas). Są one drobne, ale bardzo liczne, zebrane w główki. Z form ozdobnych warto wspomnieć odmianę Aurea o liściach żółtych i ’Variegata’ o liściach białoobrzeżonych. Na przełomie marca i kwietnia pojawiają się również żółtawe kwiaty leszczynowców (Corylopsis), zebrane w przewisające, kłosowate kwiatostany.

Naprzeciw wiośnie

Gdy zakwitną forsycje (Forsythia), nabieramy pewności, że nadchodzi wiosna. Ich żółte kwiaty obficie pokrywają bezlistne pędy. Pomimo coraz większej dostępności różnych odmian, najbardziej popularne pozostają silnie rosnące odmiany forsycji pośredniej (F. ×intermedia) – ’Goldzauber’, ’Spectabilis’ i ’Lynwood’. Z roku na rok zwiększa się liczba odmian karłowych. Są wśród nich m.in. forsycja pośrednia minigold ’Flojor’ oraz forsycja ’Maluch’, ’Paulina’, Boucle d’Or ’Courtacour’, Marée d’Or ’Courtasol’ i Mêlée d’Or ’Courtaneur’. Wraz z forsycjami lub tuż po nich zakwitają kolejne gatunki. Jest wśród nich m.in. magnolia gwiaździsta (Magnolia stellata). Jeszcze wcześniej rozwijają się jasnoróżowe kwiaty jej odmiany ’Rosea’. Z żółtym kolorem forsycji ładnie komponują się też różowo-białe kwiaty porzeczki krwistej (Ribes sanguineum), zebrane w kilkucentymetrowe grona. Odmiany Atrorubens i King Edward VII obficiej kwitną, mają znacznie ciemniejsze, czerwonoróżowe kwiaty i dłuższe grona. U odmiany Pulborough Scarlet Variegata dodatkową ozdobą są pstre liście. Jasnoróżowe, pełne kwiaty pojawiają się w kwietniu na bezlistnych pędach migdałka trójklapowego (Prunus triloba). Z kolei wyraziste kwiaty średnicy ok. 3–4 cm zdobią cierniste pędy pigwowców (Chaenomeles). Do małych ogrodów najbardziej odpowiednie będą odmiany pigwowca japońskiego (C. japonica), dorastające do 1 m wysokości, np. ’Cido’ o kwiatach pomarańczowoczerwonych lub ’Red Joy’ o czerwonych kwiatach i poskręcanych liściach. Podobnymi rozmiarami odznaczają się niektóre odmiany pigwowca pośredniego (C. ×superba), m.in. ’Jet Trail’ o kwiatach białych, ’Pink Lady’ o kwiatach różowych czy ’Andenken an Carl Ramcke’ o kwiatach czerwonych. Do większych ogrodów można polecić odmiany pigwowca okazałego (C. speciosa), osiągające 2 m wysokości, np. białą ’Nivalis’ lub ’Yukigoten’ o kwiatach pełnych, kremowych z zielonkawym środkiem. Mocnym kwietniowym akcentem są biało kwitnące tawuły (Spiraea) – Thunberga (S. thunbergii), norweska (S. ×cinerea) ’Grefsheim’ i wczesna (S. ×arguta). Ich pojedyncze kwiaty są małe, ale są ich tysiące i przemieniają krzewy w spektakularne, białe kule. Mało popularnym, ale bardzo oryginalnym gatunkiem jest parocja perska (Parrotia persica). Ten wolno rosnący krzew osiąga do 6 m wysokości. Jego ciemnoróżowe, bezpłatkowe kwiaty, zebrane są w główkowate kwiatostany i rozwijają się na bezlistnych pędach. W kwietniu może rozpoczynać kwitnienie kalina Burkwooda (V. ×burkwoodii). Jej pachnące, białe kwiaty tworzą duże, zaokrąglone kwiatostany. W drugiej połowie miesiąca rozwijają się podobne, również pachnące kwiaty kaliny koreańskiej (V. carlesii).

Miejsce w ogródku

Wszystkie opisane krzewy można sadzić pojedynczo lub zestawiać w grupy – jednorodne lub wielogatunkowe. Odmiany karłowe można komponować z bylinami na rabatach lub uprawiać w pojemnikach. Formy szczepione na pniu warto eksponować pojedynczo, w miejscach łatwo dostępnych. Dereń jadalny, forsycje, tawuły i porzeczka alpejska nadają się na żywopłoty, także formowane. W ogrodach użytkowanych przez dzieci ze szczególną uwagą należy wybierać stanowisko dla roślin trujących, w tym dla wawrzynków.

Warunki uprawy

Większość wiosennych krzewów, z wyjątkiem wawrzynka i kalin, preferuje miejsca nasłonecznione (niektóre tolerują półcień). Niektóre gatunki nie są w pełni wytrzymałe na mróz, lub u których ujemne temperatury uszkadzają pąki kwiatowe (np. jaśmin, leszczynowce, kaliny, magnolie, parocje), wymagają stanowisk osłoniętych, zacisznych. Młode parocje i leszczynowce w pierwszych latach po posadzeniu zaleca się kopczykować i osłaniać na zimę. Leszczyny, wierzby i derenie, tawuły, pigwowce, porzeczki i kaliny są tolerancyjne co do gleby. Dla wszystkich gatunków najkorzystniejsze są jednak gleby żyzne, próchniczne, świeże (dla oczarów, leszczynowców i magnolii o odczynie lekko kwaśnym). Wawrzynki, oczary i magnolie źle znoszą suszę oraz nie lubią cięcia.

dr Joanna Bykowska, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

(źródło "Działkowiec" 3/2017)