topinambur

dr Agnieszka Sękara, UR w Krakowie
Topinambur coraz częściej nazywany jest rośliną przyszłości. Uprawiany jest dla jadalnych bulw, dekoracyjnego pokroju i żółtych, dużych kwiatów
Botaniczna nazwa gatunku to Heliantus tuberosus - słonecznik bulwiasty. Wytwarza podziemne rozłogi zakończone bulwami. Jedna roślina może wytworzyć ich kilkadziesiąt, a masa pojedynczych okazów przekracza często 0,5 kg! Obecnie coraz więcej wiemy o walorach leczniczych tej rośliny.
Cenny w dietetyce
Bulwy są kruche w konsystencji, białe, żółte, różowe lub fioletowe z przebarwieniami, w smaku są słodkie i lekko orzechowe. Są bogate w inulinę (ponad 20% masy), składniki mineralne (m.in. żelazo, magnez, fosfor, potas) i pokarmowe (białka, kwasy organiczne, związki fenolowe). Prawie nie zawierają skrobi. Są więc dobrym uzupełnieniem diety osób z owrzodzeniem żołądka i dwunastnicy oraz w początkowym stadium cukrzycy. Topinambur redukuje poziom glukozy i cholesterolu we krwi, działa odtruwająco na organizm, stymuluje rozwój pożytecznej mikroflory jelitowej, zwiększa biodostępność wapnia, fosforu i magnezu, zapobiega infekcjom dróg moczowych, stymuluje układ odpornościowy, działa odchudzająco i przeciwtrądzikowo.
Uprawa
Topinambur wymaga słonecznego stanowiska, ale może rosnąć i w półcieniu. Nie jest wymagający co do gleby, dobrze go jednak sadzić na miejscu nawiezionym obornikiem lub kompostem, zwłaszcza, gdy planuje się uprawę w tym samym miejscu przez kilka czy kilkanaście lat. Jest dobrym materiałem na żywopłoty. Posadzony koło uli dostarcza pożytku pszczołom we wrześniu i październiku. Bulwy sadzi się jesienią (wrzesień–październik) lub wiosną (marzec–kwiecień) na głębokość 10–15 cm, co 30 cm w rzędzie, a odległość między rzędami 60–70 cm. Do obsadzenia 10 m2 potrzeba 1 kg bulw. Gdy młode rośliny osiągną 30 cm, należy podstawy pędów obsypać ziemią dla poprawy stabilności. Zbyt wysokie rośliny można przycinać latem do 1,5–1,8 m, aby wiatr ich nie wywracał. Można też je palikować. Bulwy wykopuje się od jesieni do wiosny, o ile gleba nie zamarzła. Im dłużej zwlekamy ze zbiorem, tym bulwy są smaczniejsze. Lepiej wykopywać je stopniowo, w miarę potrzeby, bo szybko więdną i gniją. Z 1 m2 można zebrać 5–6 kg. Przy zbiorach zostawia się w glebie dorodne bulwy w rozstawie jak przy sadzeniu, by mieć nową plantację w kolejnym sezonie.
W kuchni
Bulwy przypominają ziemniaki. Można je piec, gotować (krócej niż ziemniaki) lub smażyć (np. frytki). Ze startych bulw można zrobić placki. Mogą być dodatkiem do zup i sałatek. Topinambur nazywany bywa też „cytryną północy”, gdyż herbata z plasterkiem bulwy ma podobne właściwości rozgrzewająco-orzeźwiające, jak tradycyjny napój z cytryną. Świeże lub suszone liście dodane do herbat ziołowych działają wzmacniająco i pomagają w stanach zmęczenia organizmu. Roślina ta szczególnie inspiruje do eksperymentowania w kuchni.
|